δεσπόζω

(AM δεσπόζω)

1. είμαι δεσπότης, απόλυτος κύριος, εξουσιάζω

2. επιβάλλομαι σε κάποια αδυναμία μου, ελέγχω κάποιο ελάττωμά μου

νεοελλ.

1. είμαι ο σπουδαιότερος, ο σημαντικότερος

(«αυτό το θέμα δεσπόζει στις συνομιλίες»)

2. (για τόπους) βρίσκομαι ψηλότερα («το φρούριο δεσπόζει τής πόλεως»)

3. φρ. «δεσπόζων τόνος ή φθόγγος» — ο βασικός τόνος γύρω από τον οποίο στρέφεται μια μελωδία

αρχ.-μσν.

είμαι ο νόμιμος κύριος, ιδιοκτήτης

νεοελλ.

(μτχ. θηλ. ενεστ. ως ουσ.) η δεσπόζουσα

1. σε ένα τροπικό ή τονικό σύστημα, ο περισσότερο ενδιαφέρων ήχος στο οικοδόμημα τής κλίμακας μετά την τονική γύρω από την οποία διαρθρώνεται η μελωδία πριν μεταπέσει στην τελική, δηλ. τονική

2. φρ. «εβδόμη τής δεσπόζουσας» — μείζων συγχορδία με μικρή εβδόμη πάνω από την πέμπτη βαθμίδα μιας κλίμακας.

[ΕΤΥΜΟΛ. < δεσπότης, αναλογικά προς τα ρήματα σε -(ο)ζω (πρβλ. αρμόζω, πελάζω κ.ά.) Ερμηνεύεται και από αρχικό θ. δεσποδ- < δεσπότ-].